با سنتهای کهن همراه باشید: جشن انگور آذربایجان
در دل انگور می را دیده‌اند
در فنای محض شی را دیده‌اند
همهٔ موجودات دنیا در حال رقص و جشن‌اند، هر کدام به گونه و شکلی متفاوت از بودن در این عالم لذت می‌برند و نعمت‌های خدای عز و جل را شکر می‌گویند. بخشی از این جشن‌ها در سنتهای باستانی هر قوم نهادینه شده است. سنت‌هایی که با وجود گذشت سالیان دراز هنوز هم در بین مردم رواج دارد و بهانه‌ای است برای گرد هم آمدن!
یکی از این سنتهای بسیار زیبا مخصوص مردمان ترک کشورمان است که ما آن را با عنوان جشن انگور آذربایجان می‌شناسیم. با جاباما همراه باشید.
جشن‌های جذاب آذری
مردمان آذربایجان (فرقی نمی‌کند که نیمه شرقی را در نظر بگیریم یا غربی) مردمان اصیل هستند که در دوستی، مرام و مروت همتایی ندارند. در برابر مشکلات شجاع و ثابت قدم‌اند و دارای خصوصیاتی همچون مهمان‌نوازی، سلحشوری، آزادمنشی، مرزداری و ... هستند.
این مردم از روزگاران دور رفتارهای پسندیده نیاکان خود را
حفظ کردند و سینه به سینه و نسل به نسل منتقل کردند تا امروزه ما شاهد جشن‌های گسترده‌ای
در گوشه کنار این استان باشیم.
سنت‌هایی مانند زیارت اهل قبور، رویش سبزه، بایرام پایی، شال اندازی، تکم چی‌ها، جشن محصول، جشن انگور آذربایجان و ... که بعضی از این رسوم و جشن‌ها را متاسفانه گرد و غباری از فراموشی پوشانده است مانند جشن زیبای تکم چی‌ها و جشن انگور آذربایجان .
تکم چی‌های آذربایجان
جشن زیبای نوروز از دیرباز در نزد ما ایرانی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ اما چیزی که در اینجا اهمیت دارد، بعضی از آیین‌هایی است که در گوشه و کنار ایران به دست فراموشی سپرده می‌شوند؛ اما با همین اندک اطلاعاتی که دهان به دهان منتقل می‌شود نمی‌گذاریم تا این جشن‌ها و سنت‌ها در گرد فراموشی غوطه‌ور شوند.
موسیقی یکی از ارکان جشن‌هاست و بدون موسیقی هم مگر می‌شود
جشن گرفت!
تکم چی‌ها و سایاچی‌ها نیز در اصل به عنوان نوازندگان و خوانندگان اصلی این جشن زیبا محسوب می‌شوند. این افراد را در خطه آذربایجان به عنوان خنیاگران، راویان و آوازخوانان دوره‌گردی می‌شناسند که در آخرین روزهای سرد سال، با صدای گرم خود نوید بهاری را می‌دهند که سرسبزی را به ارمغان می‌آورد.
این جشن زیبا نیز همانند جشن انگور آذربایجان در بین مردم آذری مشترک است و عموماً در استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان برگزار می‌شود.
جشن انگور آذربایجان
برداشت محصول از زمان‌های قدیم و تا به امروز در نزد مردمان
خوب کشاورز کشورمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. این میزان از اهمیت، مختص
ایرانیان نیست و در همه جای جهان وجود دارد.
همین میزان از اهمیت سبب پیدایش جشن‌های گوناگون برداشت
محصول شده است که در فصول مختلف سال برگزار می‌شود. دوشاب پزان، شانادار و
جشن انگور آذربایجان ، همگی از این نوع جشن‌های جذاب محسوب می‌شوند.
این جشن‌های سه‌گانه از زمانی که مردمان این خطه زیبا خوشه‌های
رنگین انگور را به عنوان محصول ویژه دیار خود انتخاب کردند و با دستان توانمند
خود تاکستان‌های زمردین را به وجود آوردند، برگزار می‌شده است.
در واقع جشن انگور آذربایجان ، بهانه‌ای است برای خداحافظی
از تابستان، و استقبال از پاییز دل‌انگیز!
در این جشن با شادی و بازی‌های گروهی، هر کس بهترین انگورهای تاکستان خود را برای انتخاب بهترین‌ها به مسابقه می‌گذارد و برای برنده شدن با دیگران رقابت می‌کند.
تاریخچه جشن انگور آذربایجان
این جشن دل‌انگیز به شانادر و اوشانا معروف است. مسلمانان خطه
آذربایجان به این جشن شانادر می‌گویند و مسیحیان نام آن را اوشانا گذاشتند؛ اما در
اصل تمامی این نام‌ها به جشن انگور آذربایجان ختم می‌شود.
قدمت این جشن تاریخی به چندین و چند صد سال پیش یا به جرات
به چند هزار سال پیش باز می‌گردد و به عنوان یکی از نمادی‌ترین مراسم‌های شکرگزاری
از خالق برای محصول خوب شناخته می‌شود.
مراسم جشن انگور از دیرباز با رقص و پایکوبی همراه بوده و
آوازهایی همچون وقوشماجاهای محلی وبایاتی‌ها در آن خوانده می‌شود.
در ارومیه نیز این جشن با واژه‌ای تحت عنوان شانادر یا شانیدر شناخته می‌شود که بخش اول این کلمه به معنای اگور و بخش دوم به معنای چیدن است.
جشن انگور آذربایجان کی برگزار می‌شود؟
جشن انگور عموماً در اواخر شهریورماه درست زمانی که انگورها به طور کامل می‌رسند، برگزار می‌شود.
نحوه برگزاری جشن انگور
به هنگام طلوع خورشید آخرین روز از شهریورماه، زنان و مردان در باغ‌های انگور تجمع می‌کنند. البته در زمان‌های قدیم این سنت از چند روز پیش‌تر شروع می‌شده است و حتی به احترام این جشن، از چند روز قبل از خوردن انگور اجتناب می‌کردند.
شرکت‌‌کنندگان در این جشن لباس‌های محلی به تن می‌کنند و با
سبد‌های کوچک انگور به مراسم دعا و قدردانی برای نعمت‌هایی که خالق در ان سال به آن‌ها
اعطا کرده می‌پردازند و از خدای مهربان می‌خواهند تاکستان‌ها و زمین‌های کشاورزی
را از بلایای آسمانی مانند طوفان، سیل، خشک‌سالی، تگرگ و ... محفوظ نگه دارد.
بعضی از مردم در این روز فرخنده، نذری می‌دهند و به یاری
مردمان نیازمند می‌روند.
اما جشن انگور آذربایجان در میان مردمان مسیحی عزیز این خطه به گونه دیگری برگزار می‌شود. جشن اصلی در کلیسا و به همراه اعشای ربانی و تقدیس یک خوشه انگور دانه سپید برگزار می‌شود.
کشیش اعظم دانه‌های سفید خوشه انگور را در دهان حاضرین می‌گذارد و به این ترتیب خوردن انگور برای پیروان مسیحیت آزاد می‌شود.
سرودهای جشن انگور
در این روز مبارک و در هر شهر و روستایی، سرودهای مخصوص
خوانده می‌شود. عاشیق‌های هنرمند این منطقه سرودهای مخصوص را اجرا می‌کنند که گاهی
اوقات با دعوت اهالی روستا، فرسنگ‌ها را طی می‌کنند تا به اهالی منطقه بپیوندند.
این نوع از سرودها در واقع جنبه مذهبی ندارد و بیشتر شادی و
نشاط را مهمان دل‌های مردمان می‌کنند.
قسمتی از سروده‌های جشن انگور به این شکل خوانده می‌شود:
در ادامه بخشی از اشعار زیبایی که از زبان ترکی به فارسی
ترجمه شدند و ویژه این جشن هستند را آوردیم.
بزرگ می‌داریم
الهه کشاورزی (اکینچی تانریسی) را
الهه آسمان‌ها (آنونو) را
الهه زمین (بئلی را)
الهه خورشید (گیناش تانریسی) را
الهه آب و آتش و باد و خاک را
و بزرگ می‌داریم الهه سلامتی (ساغا تانریسی) را
که انگورها و میوه‌هایمان را از بلایای سیل و طوفان و تمامی
بلاهای دیگر طبیعی محافظت می‌نماید.
بزرگ می‌داریم مسئول دره‌های عمیق (آآنی) را
و بزرگ خاندان ایل (ائل باشچاسی پاتئسیلری) را
مبارک باشد تمامی عیدهایمان به ویژه عید انگورچینی، عید «شانیدر» و عید شادی ...
برخی از آداب و رسوم ویژه جشن
در زمان‌های قدیم، مردم انگور ار مقدس می‌شمرند و تا قبل از
اجرای مراسم دانه‌ای این میوه را بر دهان خود نمی‌گذاشتند.
افراد حاضر در این جشن سعی در پوشیدن لباس محلی دارند؛ اما
کسانی که لباس محلی نمی‌پوشند بهتر از لباسی سفید رنگ بپوشند.
در زمان چیدن انگور با تمام وجودشان سعی می‌کردند که دانه‌ی
انگورها از خوشه جدا نشود و روی زمين نيفتد زيرا اين امر را گناه و ناشكری از
نعمات پروردگار می‌دانستند.
همان‌طور که انگور در نزد مردم اهمیت دارد، به همان اندازه سرکه نیز مهم است. افراد محلی معتقدند که سرکه فقط به دست افرادی خاص به عمل می‌آید که عاری از هرگونه چشم‌زخم هستند.
جشن ویژه انگور
در سراسر این مرز و بوم، سنت‌ها و جشن‌های فراوانی یافت می‌شود
که گرد و غبار فراموشی روی آن‌ها نشسته است؛ اما ما وظیفه داریم که در حفظ آن‌ها
کوشا باشیم. جشن انگور آذربایجان هم از جمله جشن‌های کهن و زیبایی است که پیشنهاد
می‌کنیم یکبار هم که شده در آن شرکت کنید.
در حوالی شما از این دست جشن‌ها برگزار می‌شود؟ با ما در میان بگذارید.
