محرم در شهرهای ایران؛ سفر در آیینی که ریشه در فرهنگ دارد!
مراسم محرم با تمام آداب‌ورسومی که دارد از دیدنی‌ترین مراسم‌های ایران است و هر شهری آن را به گونه‌ای برگزار می‌کند. همین است که بازار سفر در محرم هم برای خود ایرانی‌ها داغ است هم برای توریست‌هایی که می‌خواهند این مراسم را از نزدیک تجربه کنند. از شمال تا جنوب ایران، از یزد و تفرش تا بوشهر و خوزستان، محرم در هر جای ایران رنگ و بوی متفاوتی دارد و مراسمی که گاه ریشه در آیین و فرهنگ‌های باستانی و بومی آن منطقه دارند.
خلاصه اینکه تمام شهرهای ایران هر کدام با آیینی منحصربه‌فرد، در محرم برای عزاداری متحد و یکپارچه می‌شوند. ما در این مقاله سعی داریم شما را با آداب‌وسوم هر شهر آشنا کنیم، نحوه برگزاری مراسم مذهبی را در هر کدام از این استان‌ها توضیح دهیم و در انتها بهترین مقصدها برای سفر در محرم را به شما پیشنهاد دهیم.
یادمان باشد که این روزها، انجام سفرهای غیرضروری می‌تواند جان خودمان و عزیزانمان را به خطر بیندازد و باری شود روی دوش کادر درمان. پس این نوشته را با همه داستان‌هایی که از مراسم محرم گفتیم بهتر است نگه دارید برای زمانی که شرایط سفر، یک بار دیگر «سفید» شد. بسیاری از این مراسم نیز در دوران شیوع کرونا برگزار نمی‌شوند.
مراسم محرم در شمال کشور
شهرهای متفاوت شمال در ماه محرم، عزاداری محرم را به شیوه خود آغاز می‌کنند. سیاه‌پوش شدن شهر و مردم آن، تغییر چهره شهر و بیرون آمدن علم‌ها و دسته‌ها، هیئت‌های عزاداری که در همه خیابان‌ها به چشم می‌خوردند همگی از تغییرات شهرهای شمالی در ماه محرم است. به نظر می‌آید که موارد ذکر شده در همه شهرها دیده می‌شود. پس بیایید باهم نگاهی به چند مراسم خاص عزاداری محرم در شهرهای شمالی بیندازیم.
آیین عَلَم‌بَندان
عَلَم در تمام ایران از نشانه‌های بسیار مهم در ماه محرم است. مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست. مردم مازندران یک روز قبل از محرم یا در روز عاشورا و تاسوعا، مراسم علم‌بندان را برگزار می‌کنند. علمی با یک تندیس روی آن و پارچه‌های نذری متصل به آن در خیابان‌ها گردانده می‌شود. دسته‌های عزاداری با نوحه گفتن و سینه‌زنی، علم را همراهی می‌کنند. اگر برای سفر در ایام محرم راهی شمال کشور شدید، این مراسم را در اکثر شهرهای شمالی می‌توانید در دو روز تاسوعا و عاشورا ببینید.
مراسم نخل‌گردانی
این مراسم در چندین روستا انجام می‌شود. ماجرای این مراسم به این صورت است که در هر روستا نخلی به‌خصوص با قدمتی طولانی انتخاب می‌شود. نخل را می‌شویند و با پارچه‌های سبز و مشکی و عطر و گلاب آراسته می‌کنند. سپس درخت را در مناطق مختلف اطراف روستا می‌گردانند. مراسم معمول عزاداری هم هم‌زمان با گرداندن نخل برگزار می‌شود. نخل آذین‌بندی‌شده در نهایت، پس از تمام شدن مراسم روز عاشورا به جای اصلی خود برگردانده می‌شود.
روستای نوا در آمل و روستای اورطشت در محمودآباد، از جمله روستاهایی هستند که مراسم نخل‌گردانی در آن‌ها انجام می‌شود و می‌توانند مقصد خوبی برای سفر در محرم باشند.
کرب‌زنی
آیین کرب‌زنی از آیین‌های بسیار سنتی مازندران و گیلان است، اگرچه امروزه، کمتر شهر و روستایی است که این آیین را به‌جا بیاورد. کرب، به تکه چوب‌هایی گفته می‌شود که به اندازه یک کف دست هستند و سطح صافی دارند. پشت آن‌ها بندی قرار می‌گیرد که پشت دست می‌افتد.
در روز عاشورا، کرب‌زنان همراه دسته‌های عزاداری می‌شوند و با به‌هم کوبیدن کرب‌ها نوایی حزین می‌سازند. کرب‌زنی مهارت خاصی لازم دارد و هر کسی از عهده آن برنمی‌آید. گفته می‌شود که فلسفه این آیین، ابراز ندامت مردمانی است که در صحرای کربلا ساکن بودند.
اگر در محرم به لاهیجان سفر کنید، ممکن است شانس این را داشته باشید که کرب‌زنی را از نزدیک ببینید.
آیین قوم بنی‌اسد
این آیین یک روز بعد از عاشورا برگزار می‌شود. روز یازدهم یا دوازدهم ماه محرم مردم عزادار و سیاه‌پوش، سینه‌زنان به خیابان می‌آیند. این مردم می‌گویند که می‌خواهند که اجساد شهدای کربلا را دفن کنند و به داد غربتشان برسند. این مراسم برگرفته از واقعه‌ای تاریخی است. در حقیقت قوم بنی‌اسد، مردمی بودند که اقدام به دفن اجساد شهدای کربلا کردند. در آن زمان به‌دلیل تهدیدهای ابن‌زیاد، مردان قوم جرأت رفتن به صحرای کربلا را نداشتند. زنان قوم، خود دست‌به‌کار می‌شوند و برای دفن اجساد به صحرای کربلا می‌روند. در نهایت مردان نیز آن‌ها را همراهی می‌کنند.
کَرنازنی
آیین کَرنازنی نیز یکی از آیین‌های سنتی رو به فراموشی است. کَرنا، سازی با شکل شیپور مانند است و قدمتی طولانی دارد. عمر بعضی از کرناهای رامسر به ۳۰۰ سال هم می‌رسد. کَرنازنی آیینی مختص به عزای امام حسین(ع) است. این آیین در غرب مازندران و گیلان برگزار می‌شده است.
کرناچیان، در ابتدای دسته‌های عزاداری حرکت می‌کنند. فردی که رهبری کرناچیان را به عهده دارد، آهنگی را شروع به نواختن می‌کند. بقیه کرناچیان نیز با نوای یا حسین پاسخ او را می‌دهند. کرناچیان در هنگام عبور از قبرستان‌ها، لحظاتی را در کنار قبرهای جوانان تازه ازدست‌رفته سپری می‌کنند و بر سر قبرشان کرنا می‌نوازند. اگرچه این آیین هم‌اکنون به‌ندرت در روستاهای مازندران یا گیلان دیده می‌شود؛ اما آیینی بسیار زیبا و شورانگیز است.
اگر خوش شانس باشید در سفر به رامسر در ایام محرم می‌توانید شاهد مراسم زیبای کرنازنی هم باشید.
آداب‌ورسوم محرم در همدان
همدان، این شهر زیبا و باستانی یکی از زیباترین و شورانگیزترین مراسم محرم را دارد. شهر در این ماه رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. تمام کوچه‌ها و خیابان‌ها نام حسین(ع) را صدا می‌زنند. علم‌های سبز و مشکی و قرمز سر در خانه‌ها به چشم می‌خورد. همدان، پایتخت فرهنگ و تمدن کشورمان است. مردم این شهر احترام زیادی برای واقعه کربلا قائل هستند. آن‌ها این احترام را با مراسم متفاوتی که در محرم برگزار می‌کنند، نشان می‌دهند.
تعزیه‌خوانی، مراسم سقاخوانی، نماز ظهر عاشورا، قوم بنی‌اسد که در شمال هم برگزار می‌شود، خیمه‌های سوخته، بازسازی صحنه‌های کربلا و غیره؛ تنها مثال‌هایی از مراسم محرم در همدان است. تعزیه‌های خودجوش مردمی همدان، به ثبت ملی هم رسیده‌اند.
تنوع قومیتی و مذهبی در همدان مانع اتحاد مردم برای عزاداری محرم نشده‌است. دسته‌های عزاداری روستاها و شهرهای مختلف همدان، در کنار یکدیگر و در قالب هیئتی بزرگ به مرثیه‌سرایی می‌پردازند.
یکی از رسوم زیبای مردم همدان، رفتن به سمت امام‌زاده‌هاست. مردم تعزیه‌خوان و دسته‌های عزادار در کنار امام‌زاده‌ها به عزاداری می‌پردازند.
مانند بسیاری از شهرهای دیگر، پخش نذورات در همدان نیز امری رایج است. هر خانواده با توجه به توان مالی خود نذرهایی مانند چای، خرما، نهار و غیره بین عزادارن پخش می‌کند. ناگفته نماند که پخش آب در مراسم سقاخوانی نیز یکی از همین پخش نذورات است.
اگر در محرم عازم سفر به همدان شدید، حتما خود را مهمان یکی از آن تعذیه‌های بی‌نظیرش کنید.
سفر به کاشان در محرم
کاشان هم یکی از شهرهایی است که کهن‌ترین مراسم‌های عزاداری در آن برگزار می‌شود. رسوم مشترک بین تمام شهرهای ایران در کاشان نیز اجرا می‌شوند. دسته‌های عزاداری در ایام محرم به خیابان می‌آیند و نوحه می‌خوانند. علم‌ها خیابان به خیابان گردانده می‌شوند. تعزیه‌خوانی در ایام عاشورا و تاسوعا برپا می‌شود و شور و حال کربلا را به تمام نقاط شهر می‌آورد.
در کاشان هم از وسایل خاصی برای عزاداری استفاده می‌شود. علم جریده که در دسته‌ها گردانده می‌شود، یکی از این وسایل است. علم جریده، وسیله‌ای شبیه به نیزه است که نمادهای مختلفی روی آن قرار می‌گیرد. تسمه‌های هلالی شکل نمادی از چهره حضرت، رشته‌های مروارید روی علم به نشانه وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) نسبت به امام حسین(ع) و خود جریده نیز نمادی از علم‌داری است.
علاوه بر این رسوم مشترک، کاشان آداب ویژه خود را هم دارد. نخل‌برداری یکی از مراسم‌های مخصوص شهر کاشان است. نخل، نمادی از پیکر امام حسین(ع) است. گرداندن نخل هم در شهر به عنوان نمادی از تشییع امام صورت می‌گیرد. پنج نخلِ سرپره، نخل درب فین، نخل کلهر، نخل درب باغ و نخل بابا شرف در روز عاشورا در شهر گردانده می‌شوند. البته اصالت این مراسم به شهر یزد باز می‌گردد. در ادامه با مراسم نخل‌گردانی در یزد هم بیشتر آشنا می‌شویم.
ابیانه هم در نزدیکی کاشان یکی از آن مقاصد دیدنی برای سفر در محرم است، مراسم مردم این روستای زیبا همیشه در خاطرتان ثبت می‌شود.
مهمان مراسم محرم در حرم امام رضا
مشهد، مذهبی‌ترین شهر کشور ما با حرم امام رضا(ع) از مقاصد اصلی مردم برای سفر در محرم است. بسیاری از مردم، حتی از کشورهای همسایه خود را به مشهد می‌رسانند. مردمان مسافر، مراسم‌های عزاداری را در جوار حرم امام رضا(ع) برگزار می‌کنند؛ بنابراین این شهر قطعا میزبانی خوبی برای میهمانان خود در محرم به‌جا می‌آورد.
حال و هوای محله‌های اطراف حرم در ماه محرم وصف‌شدنی نیست. تمام هیئت‌های عزاداری تلاش می‌کنند به شایسته‌ترین شیوه ممکن مراسم عزا را برگزار کنند. بی دلیل نیست که حتی مردمان کشورهای همسایه، مشهد را برای سفر در محرم انتخاب می‌کنند.
در ادامه با برخی مراسم خاص مشهد در محرم آشنا می‌شویم:
اذن عزا
عزای مرد مشهد با تغییر رنگ پرچم گنبد حرم آغاز می‌شود و تا پایان صفر ادامه دارد. آخرین شب از ماه ذی‌الحجه تکایا و حسینیه‌ها همراه با حرم، پرچم‌های مشکی خود را به اهتزاز درمی‌آورند. از این پس نقاره‌ها دیگر نمی‌نوازند. خدام حرم با شعر «باز این چه شور است که در عالم افتاده است»، مردم زائر حرم را به عزاداری دعوت می‌کنند. این عزاداری در شب اول ماه محرم انجام می‌شود و صلات گویی نام دارد.
بازارروی
در روز عاشورا و تاسوعا، تمام عزاداری هیئت‌های بی‌شمار مشهد به حرم مطهر ختم می‌شود. دسته‌ها، چه کوچک و چه بزرگ، ابتدا وارد بازار جنب حرم می‌شوند. زمانیکه تمام هیئت‌ها در این نقطه جمع شدند، همگی به سمت حرم روانه می‌شوند. مردم عزادار نیز به دنبال آن‌ها به راه می‌افتند؛ به این آیین بازارروی می‌گویند.
مشهد در سال دوبار این آیین را انجام می‌دهد. یک بار در عاشورا و تاسوعا و دفعه دوم در شب شهادت امام رضا(ع). همه این مردم از در بازار وارد حرم می‌شوند. در ابتدای هر هیئت، علم آن که نماد هیئت به شمار می‌رود، توسط جوانی سید حمل می‌شود. این کار به نشانه احترام انجام می‌شود.
روضه‌خوانی
روضه‌خوانی در مشهد مانند همه شهرهای دیگر از مراسم‌های اصلی عزای محرم است. چهار مکان اصلی و قدیمی در مشهد وجود دارد که قدیمی‌ترین روضه‌خوانی‌ها در آن‌ها برگزار می‌شوند. روضه واعظ عیدگاهی در کوچه عیدگاه، روضه خاندان سیستانی در محله چهارباغ، روضه آقای شاه در محله سرشور و روضه شیخ محمدتقی بجنوردی معروف به شیخ منتقی در خیابان امام خمینی(ره) این ۴ روضه مهم هستند.
اگر توفیق زیارت حرم امام رضا(ع) در محرم نصیب شما شد، از این مراسم غافل نشوید. مشهد، محل گردهمایی مردمان ایرانی از قبایل مختلف و مردمان کشورهای همسایه در محرم است. جدای از رسوم قدیمی خود مشهدی‌ها، مراسم‌های دیگری مانند مشعل‌گردانی نجفی‌ها و عزای قبایل دیگر هم در مشهد انجام می‌شوند. مشهد، میزبانی گرم و عادل برای همه آن‌هاست.
یزد، مرکز زیباترین عذاداری‌ها
شور و حال حسینی در یزد شکل دیگری دارد. یزد که به حسینیه ایران نیز شهرت دارد، رسومی ویژه در ماه محرم برگزار می‌کند. مردمی که از قرن‌ها پیش تا کنون، هر ساله ارادت خود را بی‌دریغ ابراز کرده‌اند. از رسوم همیشگی که در همه شهرها می‌بینیم بگذریم، آداب سنتی شهر یزد صفای محرم را به شکل دیگری در این شهر به نمایش درمی‌آورد.
نخل‌گردانی، کتل‌زدن، جغجغه‌زنی و آیین چاووش‌خوانی، همگی مراسم‌های سوگواری مخصوص یزدی‌هاست.
بی‌شک یزد یکی از بهترین مقاصد برای سفر در محرم است!
نخل‌گردانی
پیشتر درباره مراسم نخل‌گردانی در کاشان صحبت کردیم. اصالت این مراسم از آنِ مردم یزد است. نخل‌گردانی، از قدیمی‌ترین مراسمی است که در یزد و در ایام محرم برگزار می‌شود. معروف‌ترین و قدیمی‌ترین نخل یزد، نخل میدان امیرچخماق است که قدمتی حدود ۴۵۰ساله دارد. البته این نخل به علت قدمت و ارزشی که دارد، در مراسم نخل‌گردانی استفاده نمی‌شود. برای جلوگیری از آسیب دیدن آن، تنها به آذین‌بندی آن اکتفا می‌کنند.
قبلاً هم اشاره کردیم که بنا بر عقیده مردم، نخل، نمادی از پیکر امام حسین(ع) است. نخل‌ها، چهار پایه عمودی و چهار دسته افقی دارند. یک طرف نخل‌ها با آیینه و طرف دیگر آن‌ها با پارچه مشکی پوشیده می‌شود. جالب است بدانیم که آیینه‌ها، نمادی از درخشندگی و پرتوافشانی پیکر امام است.
تدارکات آماده‌کردن نخل از ابتدای ماه محرم آغاز می‌شود و تا ظهر تاسوعا طول می‌کشد. نخل‌ها پس از آذین‌بندی با پارچه، آیینه، چراغ، سپر و زیورآلات مختلف وزن زیادی پیدا می‌کنند.
در نهایت، مراسم نخل‌گردانی نزدیک ظهر عاشورا برگزار می‌گردد. مردانی قوی هیکل، دسته‌های زیرین نخل را می‌گیرند و آن را میان جمعیت عزادار می‌گردانند. مردم یزد و سایر عزادارن، نخل را مقدس می‌دانند. مردم، به آن توسل می‌کنند و پارچه‌های نذر خود را نیز به آن می‌بندند.
در سفر خود به یزد در ماه محرم، می‌توانید شاهد مراسم نخل‌گردانی در محله کوچه بیوک باشید.
جغجغه‌زنی
مراسم جغجغه‌زنی به یک قرن پیش بازمی‌گردد. قدمت این آیین زیبای عزاداری، ۱۰۰ سالی می‌شود و امروزه بیشتر در شهرستان میبد برگزار می‌شود. جغجغه‌ها در واقع، تکه سنگ‌ها یا چوب‌هایی با سطح صیقلی هستند که در دست جغجغه‌زن‌ها یا سنگ‌زن‌ها قرار دارند. مراسم عزاداری در حسینیه با اشعار سوزناک نوحه‌خوان آغاز می‌شود. عده‌ای روی زمین به صورت حلقه‌ای در کنار یکدیگر می‌نشینند و اشعار او را تکرار می‌کنند.
جغجغه‌زن‌ها نیز با بهم کوبیدن سنگ‌ها، نوایی شورانگیز به نوحه و اشعار ذاکر می‌افزایند. ریتم این جغجغه‌زنی، وابسته به شعری است که خوانده می‌شود. این رسم، سنتی دیرینه و در عین حال بسیار دل‌انگیز است که هم‌اکنون در شهرهای معدودی از جمله میبد صورت می‌پذیرد.
آیین چاووش‌خوانی
این مراسم هم از سنت‌های قدیمی عزاداری مردم یزد است. در گذشته که راه‌های ارتباطی به شکل امروز وجود نداشت، افرادی به نام چاووش‌خوان بر پشت‌بام‌ها می‌رفتند و عزای محرم را به گوش مردم می‌رساندند. چاووش‌خوان‌ها، اکثراً قاریان قرآن بودند و مردم نیز برای آن‌ها احترام قائل بودند. وظیفه این عده از مردم، اطلاع‌رسانی عزاداری‌ها بوده است. امروزه، چاووش‌خوانی قبل از مراسم نخل‌گردانی و در روز عاشورا برگزار می‌شود. افرادی با صدای گرم و پرشور پیشاپیش جمعیت عزادار حرکت می‌کنند و مرثیه‌هایی در سوگ امام و یارانش می‌خوانند.
تماشای سقاخوانی اصفهان در محرم
اصفهان و شهرها و روستاهای اطراف آن، مانند کاشان که پیشتر درباره‌اش صحبت کردیم، بهترین و شایسته‌ترین مراسم‌ها در محرم برپا می‌کنند. پیران هر تکیه، با جاروکشی همراه با نوای حزن‌انگیز مرثیه‌ها، تکیه‌ها را آماده محرم می‌کنند. علم‌ها یکی‌یکی از خانه‌ها و مساجد بیرون می‌آیند. جوانان سید و کودکان مشتاق خدمت نیز مشک‌به‌دست، عزادارن را به یاد مظلومان کربلا سیراب می‌کنند. این کار به نام آیین سقاخوانی شناخته می‌شود. نخل‌گردانی در اصفهان و روستاهای اطراف آن نیز رایج است.
شهر نوش‌آباد یکی از شهرهای اصفهان است که مراسم‌های بسیاری در آن برگزار می‌شود. کُتَل، یکی از همین مراسم‌هاست. کتل، نماد حضرت علی‌اصغر است. در روز عاشورا، کودکی را بر روی اسب می‌نشانند و مردم تعزیه‌خوان نیز در اطراف او به عزاداری مشغول می‌شوند.
از دیگر آیین‌های اصفهان می‌توان به طوق‌گردانی، سنج‌زنی و شمع‌زنی نیز اشاره کرد.
مردم اصفهان در محرم از نذری‌دادن نیز غافل نمی‌شوند. نان عباسعلی، یکی از خوراکی‌های محلی است که در ماه محرم به دست عزادارن داده می‌شود. توسل و دعا کردن در هنگام پخت نذری، به‌تنهایی باعث اتحاد و یکرنگی مردم در این ماه می‌شود.
اصفهان یکی از زیباترین مقاصد با تاریخ و فرهنگی غنی برای سفر در محرم است.
تجربه طشت‌گذاری در اردبیل
عزاداری محرم در اردبیل با مراسم طشت‌گذاری، ۳ روز قبل از اولین روز ماه محرم شروع می‌شود. مراسم طشت‌گذاری در واقع یادآور گذشت و مهربانی امام حسین(ع) است. زمانیکه سپاهیان یزید برای آغاز جنگ به کربلا رفتند، امام دستور می‌دهند که برای سیراب کردن سپاه، همه آب موجود را در چند طشت جمع‌آوری کنند و به سپاهیان بدهند.
عزاداری در اردبیل نظم و ساختار خاصی دارد. شهر به ۶ محله تقسیم می‌شود. محله‌های سرچشمه، عالی قاپو، گازران، پیرعبدالملک و اوچدکان، محله‌های اصلی برای عزاداری هستند. چهره شهر در محرم شکلی دیگر به خود می‌گیرد. بازار سنتی اصلی اردبیل در روزهای دوم تا هشتم محرم، برای پذیرایی از دسته‌های عزاداری بسته می‌شود. این محله‌های شِشگانه هرکدام در یک روز به بازار می‌روند و همراه با مردم به برگزاری مراسم می‌پردازند.
روز یا شب برای مردم تفاوتی ندارد. در طول روز، عزاداری با نوحه‌خوانی دسته‌ها در بازار صورت می‌گیرد. شب که فرا می‌رسد، مردم عزادار با سینه‌زنی و روضه‌خوانی، خیابان‌های شهر را از حزن خود آگاه می‌کنند.
روز تاسوعا که فرا می‌رسد، مردم به یاد غربت امام و یارانش آیین شمع‌گردانی را انجام می‌دهند. چهل‌ویک مسجد اردبیل به یاد ۴۱ خیمه یاران امام، میزبان مردمان پیاده و شمع‌هایشان است. این آیین از صبح تاسوعا شروع می‌شود و تا غروب نیز طول می‌کشد.
اگر در طول محرم به اردبیل سفر کردید یادتان نرود که در سکوت و آرامش شاهد این عذاداری هماهنگ و زیبا باشید.
عاشورا و تاسوعا با حال هوای جنوب
وقتی درباره مقاصد مناسب سفر در ماه محرم صحبت می‌کنیم، انصاف نیست که مردم خونگرم جنوب را از یاد ببریم. فرهنگ درخشان مردم جنوب و عشق همیشگی آن‌ها به اهل بیت، خالق زیباترین و شورانگیزترین مراسم‌های محرمی است. ساز و آواز به‌خصوص جنوبی‌ها که همه ما با آن آشنایی داریم، در محرم به کمک‌شان می‌آید.
نوای سنج و دمام از روز اول محرم تا شب عاشورا در جای‌جای شهر غم حسین(ع) را زمزمه می‌کند. مردم و شهر باهم سیاه‌پوش می شوند. سبزی و سرخی علم‌ها در تمامی نقاط شهر به چشم می‌خورد. نوای گرم نوحه‌سرایی‌ها در بوشهر حال و هوای دیگری دارد. گرمی و صفای مردم در روضه‌هایشان نیز به‌راحتی دیده می‌شود.
عزاداری در بوشهر با نوای سنج و دمام شروع می‌شود. این سازها به مردم می‌گوید که رخت عزا بپوشند و آماده محرم شوند.
سینه‌زنی در بوشهر نظم و سیاق خاصی دارد. افراد حاضر در حسینیه‌ها دست چپ خود را پشت کمر یکدیگر قرار داده، و به صورت حلقه‌هایی گرد هم جمع می‌شوند. حلقه‌ها، به دور فردی که در حال شعرخوانی است، می‌چرخند و هم‌نوای ابیات او سینه می‌زنند.
آیین صبحدم، یکی دیگر از آیین بوشهری‌هاست. زنان و مردان، صبح عاشورا با ذکر «مکن ای صبح طلوع» در خیابان‌ها به راه می‌افتند. علمدار نیز به یاد حضرت ابوالفضل(ع) در ابتدای جمعیت راه می‌رود. مردم عزادار با این کار حسرت و غم خود را در روز عاشورا به نمایش می‌گذارند.
آیین‌های دیگری مانند نذری‌دادن با غذاهای محلی، شام غریبان، هیا مظلوم که ابداع بوشهری‌ها است و غیره نیز در بهترین شکل و شیوه برگزار می‌شوند.
شور آواز و نوای جنوبی‌ها شما را می‌برد به میانه حال و هوای محرم و عزا؛ بوشهر برای دیدن یک عزاداری متفاوت از بهترین مقاصد سفر در محرم است.
زنجان؛ پایتخت شور و حال حسینی
زنجان، شهری است که آداب و رسوم عزاداری آن در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است. مردم به آن، پایتخت شور حسینی می‌گویند. مراسم عزاداری اصلی، در حسینیه اعظم زنجان برگزار می‌شوند. اگر برای سفر در محرم زنجان را انتخاب کردید، می‌توانید به این حسینیه بروید و شور و حال عزای زنجانی‌ها را از نزدیک ببینید.
زنجان، مانند دیگر شهرها آداب متنوعی ندارد. نوحه‌خوانی و سینه‌زنی تنها رسومی است که در این شهر انجام می‌شوند. ارادت و عشق مردم زنجان، همین رسوم محدود را منحصربه‌فرد می‌کند.
مردم، سوگواری خود را یازدهم محرم تمام می‌کنند. دسته‌های عزاداری، با حرکت از محله زینبیه با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی شروع به حرکت می‌کنند. در نهایت، مراسم در صحن امامزاده ابراهیم(ع) به پایان می‌رسد.
اگر می‌خواهید شاهد خاص‌ترین مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران باشید، می‌توانید آن را در این مطلب جاباما بخوانید که کوتاه و مختصر، دیدنی‌ترین مراسم محرم را معرفی کرده است. در این نوشته هم می‌توانید مقاصد خوبی برای سفر در محرم پیدا کنید!
خرم‌آباد، مقصدی با آیین گل برای سفر در محرم
مردم لرستان در این ماه به‌پا می‌خیزند. آن‌ها با زبان دل‌نشین و سازهای مخصوص خود، سوگ محرم را برپا می‌کنند. از آیین‌های زیبای مردم لرستان در محرم، آیین گل است. آیین گل، مخصوص لرهاست و حتی در غم عزیزان از دست‌رفته خود نیز برگزار می‌شود. مردم در محرم اما، حال و هوای دیگری برای این رسم دارند.
روز هفتم ماه محرم، بین مردم لرستان به روز تراش عباس معروف است. مردم در این روز خود را تمیز می‌کنند، به حمام می‌روند و لباس‌های پاکیزه می‌پوشند. این کار مقدمات آیین گل است که در روز تاسوعا برگزار می‌شود. مردم در روز تاسوعا مقدمات تهیه گل را فراهم می‌کنند. آن‌ها خاک نرم و مناسبی آماده می‌کنند و در میدان‌های کوچک و بزرگ شهر می‌گذارند. این خاک در روز عاشورا با گلاب یا آب مخلوط شده و به گِل تبدیل می شود.
هر کسی که در روز عاشورا برای عزاداری به خیابان آمده، آیین گل را انجام می‌دهد؛ زن و مرد تفاوتی ندارد. مردان سر تا پای خود را گلی می‌کنند و بعد از ایستادن دور آتش و خشک شدن آن به سینه‌زنی می‌پردازند. زنان نیز گل را بر چادر و روسری خود می‌زنند.
مراسم سوگواری محرم، سه روز بعد از عاشورا با شام غریبان ادامه دارد. مردم با جامه‌های مشکی برای حفظ یاد امام و یاران تازه به شهادت رسیده‌اش، شمع روشن می‌کنند.
محرم فرصتی است برای اینکه ببینید، مردم در هر منطقه از ایران چطور سوگ را بهانه‌ای می‌کنند برای نشان دادن فرهنگ کهن خود، چطور در کنار هم می‌ایستند و چطور با هم نوای هماهنگ سرمی‌دهند. همین است که می‌توان نتیجه گرفت مراسم محرم در هر جای ایرانی چیزی بیش از یک مراسم معمول مذهبی است، نمادی است از غم و شادی مردم همان منطقه. برای سفر در محرم می‌توانید هر شهر ایران را به عنوان مقصد انتخاب کنید و شاهد مراسمی باشید، که قدمتی به اندازه فرهنگ و مردمان همان منطقه دارد.
