همه چیز درباره آرامگاه شاهچراغ ، نگین زمردین شیراز
اگرچه همیشه شیراز را به عنوان شهر شعر و ادب و گنجینه‌ای غنی از آثار و اماکن باستانی شناخته‌ایم، اما باید دانست شیراز سومین مکان مهم زیارتی اهل تشیع در ایران را نیز در خود جای داده است. بنایی که ظاهرش از زیبایی معماری ایرانی-اسلامی، درخششِ افسون کننده‌ی آینه‌کاری‌ها و آبیِ آرامش بخشِ کاشی‌کاری‌های هنرمندان زبردست شیرازی بهره برده است و در عمق وجودش پیکر حضرت احمدبن موسی، معروف به شاهچراغ ، فرزند امام موسی کاظم و نیز برادر امام رضا (ع) را جای داده است.
آرامگاه شاهچراغ در مرکز شهر شیراز، در شمال خیابان احمدی قرار دارد و مانند هر مکان تاریخی-مذهبی دیگری سرگذشت ویژه‌ای را با خود به همراه دارد.
شاهچراغ کیست؟
احمدبن موسی در زمان حیاتش به بزرگی و بزرگ منشی معروف بود، او شخصیت والایی داشت، بسیار عبادت می‌کرد و کراماتی نیز داشت.
از آنجا که پسر ارشد امام موسی کاظم نیز بود، معروف است مردم بعد از شنیدن خبر شهادت امام موسی کاظم (ع) در مدینه، وی را جانشین به حق پدر دانستند، او را به مسجد برده و با وی بیعت کردند، آن حضرت از مردم بیعت گرفت و سپس بر منبر رفته و خطبه‌ای تأثیرگذار و فصیح خواند که بخشی از آن چنین بود: "همچنان که اکنون تمامی شما در بیعت من هستید، من خود در بیعت برادرم علی بن موسی علیه‌السلام هستم، بدانید بعد از پدرم برادرم «علی» امام و خلیفه ی بحق و ولی خداست. و از جانب خدا و رسول او، بر من و شما فرض و واجب است که امر آن بزرگوار را اطاعت کنیم و به هرچه امر فرماید گردن نهیم."
پس بیعت را از مردم برداشت و از آن‌ها خواست هرکه با او بیعت کرده بعد از این به بیعت برادرش حضرت علی بن موسی(ع) درآید. مردم نیز چنین کردند.
چرا شاه چراغ به شیراز آمده بود؟
در مورد حضور این حضرت در ایران و نحوه‌ی کشته شدن ایشان روایاتی وجود دارد که معتبرترینِ آن‌ها این است که در حدود سال ۱۹۸ یا ۲۰۳ هجری قمری، وی با جمع کثیری از یاران و مشتاقان دیدار حضرت رضا (ع)، به قصد دیدار ایشان، از مدینه به سوی طوس حرکت می‌کنند.
این گروه به هر شهری می‌رسند عده‌ای به آن‌ها افزوده میشوند تا آنجا که نقل است تعدادشان به پانزده هزار نفر رسیده بود، خبر به گوش مأمون می‌رسد و او از عزیمت این گروه عظیم به سمت خراسان وحشت می‌کند، بنابراین دستور می‌دهد از ادامه‌ی سفر آن‌ها جلوگیری شود.
قافله که به شیراز رسیده بود با سپاهی عظیم مواجه شد که مانع ادامه‌ی سفر آن‌ها به خراسان شدند درنهایت جنگی میان آن‌ها درگرفت و سید احمدبن موسی به شهادت رسید. بر اثر تبلیغات حکومت، در آن دوره توجهی به پیکر این حضرت نشد و تا مدت‌ها محل دفن آن حضرت گمنام و ناشناخته مانده بود.
جاهای دیدنی شیراز را در یک لیست جا دادن کار آسانی نیست! اما اگر به شیراز رفتید و مست زیبایی شاه چراغ شدید، شاید دلتان بخواهد سری هم به یکی دیگر از بهترین جاهای دیدنی و جاذبه های شیراز بزنید و در این صورت در مجله جاباما یک لیست کامل با عکس و آدرس را می‌توانید پیدا کنید.
چرا برادر امام رضا(ع) شاهچراغ لقب گرفت؟
می‌گویند تا زمان حکومت دیلمیان، کسی از مدفن آن حضرت خبر نداشت. آنجا که پیکر ایشان دفن شده بود توده‌ای خاک به نظر می‌رسید و اطرافش اهالی، خانه ساخته بودند بدون آن‌که از سرنوشت آن خاک خبر داشته باشند.
تا اینکه پیرزنی از همان اهالی هر شب جمعه در ثلث آخر شب می‌دید چراغی پرنور تا طلوع خورشید، در بالای آن خاک می‌درخشد. پس تصمیم گرفت خبر را به گوش حاکم آن دوره، امیر عضدالدوله برساند. درنهایت امیر تصمیم گرفت یک شب جمعه به منزل پیرزن برود و خودش از نزدیک ماجرا را ببیند.
پس به آن زن گفت هر وقت چراغ روشن شد مرا بیدار کن. پیرزن مثل همیشه منتظر روشنایی بود تا زمانی که ثلث شب گذشته بود و ناگهان روشنایی قوی‌تر از شب‌های گذشته به چشمش آمد. ناگهان هیجان زده و بی اختیار بر بالین امیر آمد و سه مرتبه فریاد زد: "شاهچراغ." امیر بیدار شد، روشنایی را دید و دستور داد منطقه را بررسی کنند تا بالاخره متوجه شدند در زیر این توده‌ی خاک پیکر فرزند ارشد موسی بن جعفر(ع) مدفون است، به دستور امیر در آنجا آرامگاهی برای آن حضرت بنا شد و به آرامگاه شاهچراغ معروف شد.
سرگذشت بنای
شاهچراغ
اولین بازسازی این آرامگاه به دستور ملکه تاشی خاتون، مادر شاه ابواسحاق اینجو، حاکم فارس، در سال ۷۴۵ هجری انجام شد.
از جمله اقدامات او آیینه کاری‌های بی‌بدیل این آرامگاه است که به این دلیل که نور آنجا را بیشتر منعکس کند و بیانگر نام شاهچراغ باشد، صورت گرفته است.
از دیگر اقدامات ملکه تاشی خاتون ساخت گنبدی بلند بر این آرامگاه و نیز ساخت مدرسه‌ای در کنار آن است. ابن بطوطه جهانگرد مراکشی در سفرنامه‌ی خود نوشته است: "آرامگاه شاهچراغ در نظر شیرازی‌ها احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارت شاهچراغ می‌‌روند. تاشی خاتون، مادر شاه ابواسحاق، در جوار این بقعه بزرگ، مدرسه و زاویه ای ساخته كه در آن به اطعام مسافران میپردازند و عده‌ای از قاریان پیوسته بر سر تربت امامزاده شاهچراغ، قرآن می‌‌خوانند. شب‌های دوشنبه، خاتون به زیارت آرامگاه شاهچراغ می‌‌آید و در آن شب قضات و فقها و سادات شیراز نیز حاضر میشوند. این جمعیت در بقعه جمع شده و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول میشوند. خوراک و میوه به مردم داده می شود و پس از صرف طعام، واعظ، بالای منبر میرود و تمام این کارها در بین نماز عصر و شام انجام می‌گیرد."
بازسازی بعدی این مکان به دستور شاه اسماعیل صفوی انجام شد. بعد از آن نادرشاه افشار که برای پیروزی در جنگ با افغان‌ها نذر کرده بود، آنجا را بازسازی کرد. فتحعلی شاه قاجار بقعه‌ی شاهچراغ را دستور داد یک متر بلندتر از سطح زمین بسازند و ضریحی از نقره بر آن قبر نصب کرد.
این آرامگاه سه بار بر اثر زلزله آسیب دیده و بازسازی شده است. در جوار آرامگاه احمدبن موسی، آرامگاه برادرش محمدبن موسی، معروف به "میرمحمد عابد" قرار دارد، که در سفر به ایران همراه برادرش بوده است. در اوایل دهه‌ی شصت بازسازی آرامگاه میرمحمد آغاز شد و اکنون در کنار آرامگاه شاهچراغ قرار دارد.
یکی از لذت‌های شیرازگردی چشیدن طعم بهترین غذاهای شیرازی است، البته دستپخت شیرازی‌ها در پختن سایر غذاها هم تعریفی است. پس در این صورت باید یک لیست کامل از بهترین رستوران های شیراز هم داشته باشید و این لیست در مجله جاباما موجود است!
معماری و جذابیت‌های
هنری بنای شاهچراغ
بنای شاهچراغ دارای یک ایوان در قسمت شرق حرم مطهر است که ابعاد کنونی‌اش به طول ۳۸.۵ متر و عرض ۵ متر است. این ایوان ده ستون دارد که با نام‌های خداوند تزئین شده است و نمای جلوی ایوان پر از نقوش اسلیمی است که بر سنگ حجاری شده است.
سقف ایوان دارای تزئینات ویژه‌ای با چوب است. ۱۲ حجره‌ی دوطبقه در دو طرف حرم ساخته شده است. در گرداگرد صحن ۲۲۵ رواق وجود دارد. ۶ درب ورودی در صحن وجود دارد، یکی در سمت جنوب غربی حرم(باب الرضا) یکی در سمت شمال غربی حرم( باب موسی بن جعفر)، دو درب در سمت شرق که یکی از آن‌ها به مسجد عتیق می‌رسد، یک درب شمالی که به بازار منتهی می‌گردد و درب کنار حرم مطهر سید میرمحمد(باب السجاد) که به خیابان لطفعلی خان متصل است.
در دو طرف درب طلایی حرم دو راهرو وجود دارد که به ایوان و حرم می‌رسد. کاشی‌کاری‌های رواق‌ها خیره کننده‌اند و از جذابیت‌های این مکان برای هنردوستان به شمار میرود.
گنبد منحصر به فرد حرم که اولین گنبد بتون آرمه‌ای محسوب می‌شود، به شکل غنچه‌ای یا پیازی طراحی گردیده است، به وزن ۷۰ تن و ترکیبی از هنرهای مختلف است، دارای کاشی کاری‌های اسلیمی، معرق بر روی شکم، مغرنس کاری بر گلوگاه است و آیات قرآن به خط ثلث بر ساق آن خطاطی شده است.
درون حرم آیینه کاری‌های هنرمندانه‌ای صورت گرفته است به گونه‌ای که در یک متر مربع از ۲ تا ۱۲ هزار قطعه‌ی آینه استفاده شده است. صحن مرکزی حرم مستطیلی به مساحت چهارده هزار متر مربع است که در وسط آن یک حوض قرار دارد.
درون حرم یک محراب و یک منبر به صورت یکپارچه سنگ وجود دارد که بر روی آن حجاری صورت گرفته است. به طور کلی این بنا تزئیناتی مرکب از هنرهای آینه‌کاری، کاشی‌کاری، حجاری، تزئینات چوب، خطاطی و گچ‌بری را داراست.
موزه، کتابخانه و
آرامگاه سایر مشاهیر در شاهچراغ
در سال ۱۳۴۴، در این مکان موزه‌ای شکل گرفت که اکنون در دو طبقه با مساحت ۱۱۰۰ متر مربع، بالغ بر چهار هزار شیء با ارزش تاریخی شامل آثار سفالی، فلزی، مسکوکات و نسخ خطی را در خود جای داده است.
کتابخانه‌ی شاهچراغ
از نظر تعداد کتب باارزش خطی یکی از گنجینه‌های غنی کتاب ایران است.
آرامگاه شاهچراغ در طول تاریخ، پیکر شخصیت‌های ارزشمندی را در خود جای داده است که عبارت‌اند از: آيت‌الله شهيد سيد عبدالحسين دستغيب، دومين شهيد محراب انقلاب اسلامی، حضرت آيت‌الله نجابت، از ياران آيت‌الله دستغيب، بسمل شيرازی، يكی از دانشمندان بزرگ شيراز، ميرزا ابوالقاسم سكوت، عارف مشهور قرن سيزدهم هجری، فرهنگ شيرازی، از شعرا و خوش‌نويسان شيراز، وصال شيرازی، صادق خان زند يكی از رجال مهم دوران حكومت زنديه و برادر كريمخان زند، حضرت آيت‌الله سيد محمد طاهری، حضرت آیت‌الله شیخ عبدالحسین حائری شیرازی.
اگر اهل خوراکی و غذا هستید و به شیراز رسیدید، می‌توانید از شکم‌گردی در این شهر بالاترین لذت را ببرید، مثلا طعم یکی از این بهترین غذاهای سنتی شیرازی که در مجله جاباما معرفی کرده‌ایم را بچشید.
آداب و رسومی که در
شاهچراغ به جا آورده میشوند
علاوه بر زیارت حضرت احمدبن موسی، مردم شیراز آداب دیگری را در آنجا به جا می‌آورند، مثلا هنگام تحویل سال مردم در حرم شمع روشن می‌کنند و در دست می‌گیرند به این معنی که همیشه زیر نور شاهچراغ باشند. یک نفر از وعاظ بالای منبر میرود و دعا می‌خواند و خادمین روی مردم گلاب می‌پاشند.
زیارت شاهچراغ در شب چهارشنبه سوری نیز در شیراز مرسوم است. از دیگر مراسم اجرایی در ارتباط با این مکان، لاله‌گردانی خدام این حرم در روز شهادت احمدبن موسی در ۱۷ رجب است. در این مراسم خدام با در دست داشتن لاله‌های روشن به عزاداری و نوحه‌خوانی میپردازند. این مراسم علاوه بر ابعاد مذهبی‌اش، از شکوه و زیبایی خاصی بهره‌مند است.
