غار اسپهبد خورشید؛ جاذبه‌ای طبیعی و تاریخی در سوادکوه | جاباما
غار اسپهبد خورشید نام غاری شگفت‌انگیز و پررمز‌وراز در منطقه سوادکوه استان مازندران است که به عنوان بلندترین طاق طبیعی جهان شناخته می‌شود. اگرچه غارها جزو جاذبه‌های طبیعی محسوب می‌شوند، اما غار اسپهبد خورشید فراتر از یک غار طبیعی معمولی است. در واقع این غار یک دژ تاریخی مستحکم است که از دوران ساسانیان به‌جامانده و می‌توان آن را آخرین سنگر مردم این منطقه در مقابل حمله عرب‌ها دانست.
غار اسپهبد خورشید مهم‌ترین دژ نظامی این منطقه است که با معماری منحصربه‌فرد و تلفیقی از جذابیت طبیعی و انسان‌ساز، توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. اگر شما هم دوست دارید در سفر به این منطقه زیبا و خوش‌آب‌وهوا، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی مازندران را ببینید، حتماً سری به غار اسپهبد خورشید بزنید.
این مقاله با معرفی این غار و ارائه اطلاعات لازم درباره آن، به شما کمک می‌کند تا از بازدید و گشت‌وگذار در آن حسابی لذت ببرید و تجربه جالبی از تماشای یک غار منحصربه‌فرد داشته باشید.
معرفی غار اسپهبد خورشید
در ارتفاعات رشته کوه البرز در سوادکوه استان مازندران، صخره‌ای مرتفع وجود دارد که با یک غار باستانی در دل خود، توجه گردشگران را جلب می‌کند. اگرچه این غار که با نام اسپهبد خورشید شناخته می‌شود یک غار طبیعی است، اما بخش‌های دستکندی به شکل یک قلعه نظامی وجود دارند که نشان‌دهنده دخالت انسان‌ها در طول دوره‌های مختلف تاریخی در آن است.
قطر طاق طبیعی غار اسپهبد خورشید حدود ۹۰ متر است و به همین دلیل، عنوان بلندترین طاق طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است. اهالی منطقه به این غار «دیو کالی» به معنی لانه دیو و «لاپ کمر» به معنی بریدگی و شکافی در کمرکش کوه می‌گویند. البته مطالعه متون تاریخی نشان داده که این غار در زمان‌های دور به نام «طاق عایشه گرگیلی دژ» هم شناخته می‌شد.
فرقی نمی‌کند این غار را چه بنامیم، درهرصورت یک قلعه نظامی مستحکم است که به‌عنوان نمادی از مقاومت مردم این منطقه، در میان صخره‌ای باشکوه می‌درخشد. غار اسپهبد خورشید از سه بخش دژ طبیعی، ساختار دستکند و اشیا باستانی تشکیل شده و هر بخش آن بسیار مهم و ارزشمند است. در داخل آن چند اتاق، پله، راهرو، آب‌انبار، آتشکده، برج و تنور وجود دارد که برای آسایش مردمی که در آن زندگی می‌کردند، با مهارت هرچه‌تمام‌تر، از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند.
جذاب‌ترین و شگفت‌انگیزترین بخش غار، سیستم آب‌رسانی آن است که به شکل یک مسیر سنگی جوی مانند از مناطق مرتفع روستای کمر پشت به داخل غار هدایت شده و دسترسی ساکنان غار به آب گوارا را بسیار آسان می‌کرد. سال‌هاست که غار اسپهبد خورشید سوادکوه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و به‌عنوان یک دژ نظامی منحصربه‌فرد و کم‌نظیر، مورد توجه گردشگران است.
تاریخچه غار اسپهبد خورشید
از زمانی که انسان‌ها به وجود این غار عظیم پی بردند و به آن دسترسی پیدا کردند، همواره از آن به‌عنوان یک پناهگاه طبیعی استفاده می‌کردند، تا این که در دوره اشکانیان و ساسانیان، این غار تبدیل به یک قلعه نظامی شد و تا زمان آخرین حاکم گاوباریان در مازندران، یعنی اسپهبد خورشید، از گزند اعراب در امان ماند.
اسپهبدان، قدرتمند‌ترین فرمانروایان طبرستان بودند که بر این بخش از شمال ایران حکمرانی می‌کردند. پس از این که عرب‌ها به منطقه طبرستان رسیدند، آخرین فرمانروای طبرستان به نام اسپهبد خورشید، همه دارایی و خانواده خود را در این غار پنهان کرد و به جنگ اعراب رفت.
سپاه عرب‌ها چند ماه این غار را محاصره کردند و نتوانستند راه نفوذی به آن پیدا کنند، در نهایت با آلوده کردن آب چشمه‌هایی که منبع تأمین آب مورد نیاز ساکنان غار بود، همه این افراد از جمله همسر و فرزندان اسپهبد خورشید را به قتل رساندند. در نهایت، اسپهبد خورشید با شنیدن این خبر خودکشی کرد و تلخ‌ترین و دردناک‌ترین اتفاق ممکن در تاریخ این غار رقم خورد.
البته غار اسپهبد خورشید، داستان‌های تلخ و شیرین زیادی در دل خود دارد و به همین دلیل، نمادی از پایداری مردم این بخش از ایران زمین در مقابل چالش‌ها و دشواری‌های زندگی است. شایعاتی هم در مورد گنج‌ها و دفینه‌هایی در غار اسپهبد خورشید وجود دارد که تابه‌حال از حد شایعه فراتر نرفته‌اند. البته اشیای تاریخی به‌دست‌آمده از این غار شامل اشیای فلزی، سفالینه‌ها و... بسیار ارزشمند هستند و از آن‌ها در موزه‌های معتبر نگهداری می‌شود.
یکی دیگر از روایت‌های تاریخی غار اسپهبد خورشید، داستان زنی به نام عایشه است که با همراهی جمعی از راهزنان، از این غار به‌عنوان مخفیگاه استفاده می‌کرد و به غارت یا «گرگیل» مردم و کاروان‌ها در این منطقه مشغول بود. علت نامیدن این غار به «طاق عایشه گرگیلی دژ» هم، همین روایت است.
غار اسپهبد خورشید کجاست؟
غار اسپهبد خورشید یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی استان مازندران است که در روستای پایین دوآب شهرستان سوادکوه واقع شده است. این اثر طبیعی و تاریخی از شهر سوادکوه حدود ۱۹ کیلومتر فاصله دارد و شما برای رسیدن به این غار از ساری، یک مسیر حدوداً ۹۰ کیلومتری پیش رو دارید.
غار اسپهبد خورشید فقط یک و نیم کیلومتر با جاده آسفالتی که روستای دوآب را به ورسک می‌رساند فاصله دارد و دسترسی به آن از پایتخت بسیار آسان است. فاصله این غار از تهران حدود ۱۸۰ کیلومتر است، پس شما بعد از گذشت دو تا سه ساعت، به این منطقه زیبا می‌رسید و می‌توانید از بخش‌های مختلف غار و طبیعت زیبای اطراف آن لذت ببرید.
بهترین مسیر دسترسی به غار اسپهبد خورشید
اگر به دنبال سریع‌ترین و ساده‌ترین راه سفر به منطقه دوآب و بازدید از غار اسپهبد خورشید از تهران هستید، جاده فیروزکوه بهترین مسیر برای شماست.
پس از این که مسیر دماوند را در پیش گرفتید و حدود ۴۰ کیلومتر از جاده فیروزکوه به قائم‌شهر را پشت سر گذاشتید، مسیر جاده فرعی خطیر کوه را خواهید دید. پس از وارد شدن به این جاده، یک مسیر کوتاه یک و نیم کیلومتری پیش روی شماست تا پس از عبور از آن، به پای کوه برسید.
حالا شما می‌توانید دهانه عظیم و باشکوه غار را مشاهده کنید. درصورتی‌که قصد دارید برای بازدید از غار به داخل آن بروید، دو مسیر پیش روی شماست: مسیر شیب‌دار و کوتاه یا مسیر آسان‌تر شرقی. مسیر اول که از دره پای غار می‌گذرد، برای کوهنوردان حرفه‌ای و کسانی که تجربه صخره‌نوردی دارند مناسب است، اما مسیر دوم که در بخش شرقی غار واقع شده و ورودی آن نزدیک به میدان تیر پای غار قرار گرفته، شیب نسبتاً کمتری دارد و شما می‌توانید با چند دقیقه پیاده‌روی نه‌چندان آسان، به پایین ورودی غار برسید.
معماری و ساختار غار اسپهبد خورشید
شکل داخل غار اسپهبد خورشید به شکل تالاری بیضی‌شکل است که حدود ۷۵ متر طول، ۲۵ متر عرض و ۱۵ متر ارتفاع دارد. در مقابل این غار یک دیوار عظیم ساخته‌شده از سنگ و ساروج وجود دارد که مربوط به دوره ساسانیان است و تا ورودی غار ادامه دارد.
پلکان دژ روی این دیواره واقع شده و افراد ساکن در غار می‌توانستند از آن‌ها برای رسیدن به طبقات بالایی استفاده کنند. تراسی ۴۵ متری بالای دیواره هم دو بخش چپ و راست قلعه را به هم متصل می‌کند. طول قوس طبیعی غار حدود ۴۰ متر است و جزو عظیم‌ترین دهانه‌های غارهای طبیعی در دنیا به‌حساب می‌آید. در داخل غار، بخش‌های زیادی وجود دارند که بیشتر آن‌ها، حاصل فعالیت انسان و دستکند هستند.
ساختار دفاعی و سنگرها، یک غار کوچک‌تر به عمق ۲۰ متر متشکل از چند اتاق برای استقرار فرماندهان و... در سمت راست غار واقع شده و در بخش چپ هم قلعه‌ای چندطبقه از جنس ملات و سنگ برای استقرار ساکنان غار قرار گرفته است.
با بررسی ساختار داخل غار متوجه می‌شویم که غار اسپهبد خورشید یک بنای نظامی با قابلیت اسکان تعداد زیادی از افراد بود و باتوجه‌به ترفندی که برای رساندن آب به این قلعه ایجاد شده بود، افراد زیادی می‌توانستند برای مدت زمان طولانی در آن مخفی شوند.
بهترین زمان بازدید از غار اسپهبد خورشید
غار اسپهبد خورشید در یک منطقه کوهستانی و مرتفع واقع شده و مانند سایر مناطق مرتفع در رشته‌کوه البرز، بهار و پاییزی خنک، تابستان‌هایی ملایم و زمستان‌هایی سرد و برفی دارد.
باتوجه‌به این که برای بازدید از این غار نیاز به پیمودن مسیری سخت و شیب‌دار دارید، بهتر است فصل‌هایی از سال را که احتمال بارش برف‌وباران در آن بسیار کم است انتخاب کنید.
با این اوصاف، فصل تابستان بهترین زمان بازدید از غار اسپهبد خورشید است. در این فصل شما می‌توانید به‌راحتی در محیط خوش‌منظره اطراف این غار گردش کنید و با داشتن امکانات مناسب از جمله کفش کوهنوردی، برای بازدید از غار به سمت بالای کوه بروید
فصل پاییز و بهار هم در صورت مساعد بودن آب‌وهوا، برای گشت‌وگذار در منطقه دوآب و بازدید از غار اسپهبد خورشید مناسب است، به شرطی که لباس گرم به همراه داشته باشید.
به شما توصیه می‌کنیم ماجراجویی را کنار بگذارید و از سفر به غار اسپهبد خورشید در فصل زمستان صرف‌نظر کنید. در این فصل، احتمال بارش برف در این منطقه زیاد است و با یخ زدن سنگ‌ها و صخره‌ها، دسترسی به غار بسیار سخت و خطرناک می‌شود. در این شرایط، فقط گروه‌های حرفه‌ای کوهنوردی و صخره‌نوردی با همراه داشتن تجهیزات کامل و راهنمای حرفه‌ای می‌توانند به ارتفاعات غار صعود کنند.
تفریحات غار اسپهبد خورشید
سفر به منطقه دوآب سوادکوه و بازدید از غار اسپهبد خورشید یک موقعیت منحصربه‌فرد است که به شما امکان می‌دهد در آن به تفریحات خاصی بپردازید و خاطره‌ای به‌یادماندنی از این سفر داشته باشید. مهم‌ترین تفریحاتی که می‌توان در غار اسپهبد خورشید تجربه کرد عبارت‌اند از:
طبیعت گردی
غار اسپهبد خورشید در دل جنگل‌های انبوه هیرکانی در ارتفاعات رشته‌کوه البرز واقع شده و طبیعتی بکر و شگفت‌انگیز دارد. شما می‌توانید علاوه بر بازدید از غار، به تماشای طبیعت ناب و زیبای این منطقه بروید و از تفریح و گردش در آن لذت ببرید.
غار نوردی
سفر به یک غار تاریخی و طبیعی شگفت‌انگیز، بهترین فرصت برای تجربه غارنوردی است. شما با داشتن تجهیزات مناسب می‌توانید در مسیرهای مختلف داخل غار گردش کنید و از تماشای تونل‌های پرپیچ‌وخم و سایر بخش‌های آن لذت ببرید.
کمپینگ
محیط دنج و آرام اطراف غار، بهترین مکان برای شبمانی و کمپینگ است. این منطقه، از مناطق شهری فاصله دارد و بهترین فرصت برای لذت بردن از آرامش طبیعت، تماشای آسمان پرستاره و دور شدن از هیاهوی شهرها را در اختیار شما می‌گذارد.
عکاسی
سفر به یکی از عجیب‌ترین غارهای طبیعی و تاریخی جهان، بهترین فرصت برای عکاسی است. شما می‌توانید از محوطه داخل غار و مناظر شگفت‌انگیز آن، چشم‌اندازهایی که از بیرون غار در مقابل چشمان شما قرار می‌گیرند و از طبیعت ناب و خیره‌کننده اطراف آن عکاسی کنید و تجربه بی‌نظیری از ثبت عکس‌های خاطره‌انگیز و منحصربه‌فرد داشته باشید.
جاهای دیدنی نزدیک به غار اسپهبد خورشید
در نزدیکی غار اسپهبد خورشید سوادکوه، چندین جاذبه دیدنی طبیعی و تاریخی وجود دارد که انتخاب خوبی برای گشت‌وگذار در این منطقه هستند.
شما می‌توانید در سفر به این بخش از استان مازندران، علاوه بر بازدید از غار اسپهبد خورشید به سراغ تماشای جاهای دیدنی زیر بروید و تجربه‌های جالب و متفاوتی داشته باشید:
پل ورسک
یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای مهندسی در منطقه شمال ایران، پلی جذاب و منحصربه‌فرد به نام پل ورسک است که با گذشت بیش از ۸۰ سال از ساخت آن، همچنان یک پل کاربردی و مهم محسوب می‌شود.
این پل که در دوره پهلوی اول، توسط مهندسان دانمارکی بر روی درهای عمیق به نام ورسک در منطقه سوادکوه ساخته شد، در مسیر راه‌آهن سراسری تهران شمال قرار دارد.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید پل ورسک، نقش مهمی در وقایع جنگ جهانی دوم داشت و به همین دلیل از آن به‌عنوان یک پل تاریخی بسیار مهم یاد می‌شود. آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، روستای ورسک
آبشار ورسک
در روستای زیبا و خوش‌آب‌وهوای ورسک، آبشاری زیبا و باطراوت با ارتفاع حدود ۲۰ متر قرار دارد که از ارتفاعات قدمگاه سرچشمه می‌گیرد و یکی از دنج‌ترین جاهای دیدنی این منطقه محسوب می‌شود.
این آبشار که با نام آبشار ورسک یا چشمه علی شناخته می‌شود، مکانی آرامش‌بخش و زیباست که در فاصله کوتاهی از روستا واقع شده است. شما با سی دقیقه پیاده‌روی در دل طبیعت و عبور از کنار رودخانه‌ای جذاب، به آبشار می‌رسید و می‌توانید از طراوت و آرامش آن لذت ببرید.
آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، روستای ورسک
دریاچه شورمست
اگر به دنبال لذت بردن از آرامش طبیعت و گشت‌وگذار در طبیعت ناب سوادکوه مازندران هستید، دریاچه زیبای شورمست انتخاب خوبی برای شما خواهد بود.
این دریاچه که توسط درختان بلندبالای توسکا احاطه شده، حدود ۱۵ متر عمق دارد و فرصت مناسبی برای قایق‌سواری و تفریحات دریایی در اختیار شما می‌گذارد. امکانات رفاهی مناسبی هم برای آسایش گردشگران دریاچه ایجاد شده که شامل سرویس‌های بهداشتی، فروشگاه، رستوران و... است.
ماهیگیری هم یکی از جذاب‌ترین تفریحات دریاچه شورمست است که طرف‌داران زیادی دارد؛ البته شما می‌توانید در محوطه آن به دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، پیاده‌روی و... مشغول شوید و حسابی خوش بگذرانید.
آدرس: استان مازندران، جنوب غربی شهرستان سوادکوه، پل سفید، روستای شورمست
کلیسای سرخ آباد
سرخ آباد نام روستایی در حوالی سوادکوه استان مازندران است که یکی از جذاب‌ترین کلیساهای این منطقه در آن قرار دارد. نوشته‌ای به زبان ایتالیایی بر سردر کلیسای سرخ آباد وجود دارد که نشان می‌دهد این کلیسا برای انجام مناسک مذهبی مهندسان ایتالیایی که برای ساخت راه‌آهن به این ناحیه آمده بودند، ساخته شده است.
آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، زیرآب
کاروانسرای گدوک
در گردنه کوه گدوک در نزدیکی ورسک، یک کاروانسرای تاریخی متعلق به دوره صفویه وجود دارد که به کاروانسرای شاه‌عباس معروف است. این کاروان‌سرا شامل چندین اتاق، درهای اصلی و فرعی، شاه‌نشین و... است و جزو مهم‌ترین کاروان‌سراهای این منطقه محسوب می‌شود.
شما می‌توانید حین سفر به سوادکوه و گشت‌وگذار در جاهای دیدنی آن، از کاروانسرای گدوک هم دیدن کنید و با ویژگی‌های معماری و ساختار جالب آن بیشتر آشنا شوید.
آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، گردنه کوه گدوک
قلعه کنگلو
قلعه کنگلو یک قلعه تاریخی دو طبقه و مدور است که در بلندای کوهی در جنوب شرقی دوآب سوادکوه قرار دارد. ارتفاع این قلعه از سطح دریا بیش از ۱۸۰۰ متر است و باروی سنگی عظیم با برج‌های دیدبانی، طرفین آن را دربر می‌گیرند.
برای ساخت دژ کنگلو از سنگ لاشه و سنگ‌ریزه با ملات آهک استفاده شده و یکی از آبادترین قلعه‌های تاریخی این منطقه محسوب می‌شود.
آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، ۲۰ کیلومتری جنوب شرق دوآب، نزدیک روستای کنگلو
نکاتی که باید برای بازدید از غار اسپهبد خورشید سوادکوه بدانید
غار اسپهبد خورشید یک غار باستانی منحصربه‌فرد است که علاوه بر ارزش طبیعی، دارای اهمیت تاریخی هم هست. برای این که بازدید از این غار افسانه‌ای به خاطره‌ای ماندگار برای شما تبدیل شود، لازم است به چند نکته زیر توجه کنید:
- این غار بر فراز درهای خطرناک قرار گرفته و همین موضوع، دسترسی به آن را کمی دشوار می‌کند.
- لازم است برای صعود به ارتفاع و رسیدن به ورودی غار، تجهیزات مناسبی مثل کفش کوهنوردی، عصای کوهنوردی، لباس مناسب، کلاه محافظ و... داشته باشید.
- درصورتی‌که برای اولین‌بار به غار اسپهبد خورشید می‌روید، بهتر است از راهنمای محلی کمک بگیرید.
- پیش از ورود به مسیر، آب آشامیدنی و مقداری خوراکی سبک و مقوی تهیه کنید و با خود ببرید.
- برای تماشای بخش‌های داخل غار، چراغ‌قوه به همراه داشته باشید.
- از آسیب زدن به دیواره‌ها و اشیای داخل غار، خراشیدن صخره‌ها و نوشتن یادگاری بر درودیوارهای غار خودداری کنید.
- اگر قصد کمپینگ ندارید، در ساعت‌های ابتدایی روز به بازدید غار بروید تا بتوانید از نور طبیعی برای تماشای غار و لذت بردن از مسیر بهره‌مند شوید.
بهترین روش برای اجاره اقامتگاه در سوادکوه مازندران
غار اسپهبد خورشید فقط یکی از جاذبه‌های گردشگری سوادکوه مازندران است. این شهر با جاهای دیدنی جذاب و متعدد، می‌تواند یک مقصد عالی برای سفر و گشت‌وگذار باشد.
اگر قصد دارید در سفر به سوادکوه مازندران، به بازدید از جاهای دیدنی دنج و زیبای آن مشغول شوید و حسابی خوش بگذرانید، خوب است پیش از سفر به فکر اجاره آنلاین اقامتگاه در سوادکوه از میان صدها ویلا، سوئیت یا آپارتمان مبله، کلبه‌های سوئیسی، اقامتگاه بوم‌گردی و... باشید.
باتوجه‌به استقبال گردشگران از سفر به سوادکوه، دسترسی به اقامتگاه‌های مناسب در پیک سفرها و فصل‌های مناسب سال ممکن است دشوار باشد. پس برای این که در طول سفر به سوادکوه، یک اقامتگاه ایدئال داشته باشید و از گشت‌وگذار در آن حسابی لذت ببرید، بهتر است به سراغ اجاره آنلاین اقامتگاه در سوادکوه بروید.
جاباما به‌عنوان یکی از معتبرترین پلتفرم‌های اجاره آنلاین اقامتگاه، از پیش از شروع سفر تا پایان آن همراه و هم‌سفر شما خواهد بود تا با انتخاب بهترین اقامتگاه سوادکوه، سفری آسان و دلپذیر را تجربه کنید. شما می‌توانید در تمام طول شبانه‌روز از طریق مراجعه به وب‌سایت یا اپلیکیشن جاباما، به اطلاعات بهترین اقامتگاه های سوادکوه مازندران دسترسی داشته باشید و بعد از بررسی و مقایسه آن‌ها، برای انتخاب بهترین گزینه تصمیم بگیرید.
پشتیبانی ۲۴ ساعته، تخفیف‌های هیجان‌انگیز و دسترسی آسان به بهترین اقامتگاه‌های این منطقه، از جمله خدمات ویژه جاباما به گردشگران هستند که به شما کمک می‌کنند سفری خاطره‌انگیز را تجربه کنید و حسابی خوش بگذرانید.
حتی در صورت لغو سفر یا تغییر زمان آن هم نگران نباشید، شما این فرصت را دارید تا بر اساس قوانین هر اقامتگاه، تمام هزینه پرداخت‌شده یا بخشی از آن را پس بگیرید و برای سفر مجدد به هر منطقه از ایران که دوست دارید برنامه‌ریزی کنید.
